پیش‌تر بنا به نیاز، در پستی به معرفی اجمالی و مختصر فب‌لب پرداخته بودیم. با توسعه‌ی فعالیت‌ها و افزایش مخاطبان فب‌لب به نظرمان رسید که باید موضوع فب‌لب را از جنبه‌های گوناگون و دقیق‌تر معرفی کنیم تا شما نیز به یک مخاطب حرفه‌ای و آگاه‌تر از این جریان تبدیل شوید. بنابراین در ادامه با چند پست سریالی سعی خواهیم کرد ابعاد گوناگون موضوع را بشکافیم، از بعد تاریخی و فلسفی فب‌لب‌ها گرفته تا ابعاد کاربردی و امروزین آن‌ها و در آخر کاملاً روشن می‌کنیم که یک فب‌لب چیست. پس پیش‌نهاد می‌کنیم که این چند پست را با دقت دنبال کنید.
تعاریف اولیه
- ایدهٔ فب‌لب به منظور سامان فرهنگی به پارادایم نوین ساخت یعنی ساخت دیجیتال طراحی شده است.
- فب‌لب، نوعی شتاب‌دهنده حوزهٔ طراحی و هنر است که با درک اختلافات طبیعی حوزه طراحی و هنر با سایر حوزه‌های دانشی، به طور مشخص، تحقق ایده را شتاب‌دهی می‌کند.
- فب‌لب‌ها و لابراتوآرهای مشابه فعال، پای‌گاه‌های اصلی انتقال به عصر خلاقیت، طراحی و ساخت دیجیتال هستند.
- فب‌لب‌ها مراکزی برای کمک به توسعه‌ی کارآفرینی‌های محلی، استارت‌آپ‌های خلاقانه، ارتباط جامعهٔ جهانی به منظور آموزش، یادگیری، تحقیق و ساخت خلاقانه و دست آخر ورود به شبکه‌ی جهانی ارتباط متخصصان ساخت دیجیتال هستند.
- افزایش آزادی طراحی، استقلال اقتصادی در مقیاس‌های مختلف تولید محصول، ساخت محصولات شخصی‌شده، کاهش زمان تولید، تمرکززدایی از فرآیند تولید، بهینه‌کردن مصرف متریال و نیز حذف و مدیریت تلفات خطرناک، کاهش هزینه‌ی هر واحد تولید، استفاده از بازه‌ی فراوانی از انواع متریال‌ها و حذف محدودیت‌های متریالی و صدالبته کاهش مصرف انرژی از مهم‌ترین کلیدواژه‌هایی‌ست که توسعه ساخت دیجیتال در پی آن است.
ساخت دیجیتال و اکوسیستم‌های خلاقانه
مرزهای میان دانش و تکنولوژی و یا به عبارتی اندیشه و مدیای واسط، کم‌رنگ‌تر از آن است که گاهی تصور می‌شود. توسعهٔ مدیا به سامان اندیشه‌های جدید منجر می‌شود و رشد اندیشه، مدیاهای جدید برای ظهور و بروز خود شکل می‌دهد. مدیای جهان جدید در عرصه ساخت، ماشین‌ها و فرآیندهای ساخت دیجیتال هستند.
در پنجاه سال اخیر و با ورود آرام آرام فرآیندها و ماشین‌های ساخت دیجیتال به عرصهٔ ساخت و خلاقیت، یک حرکت آرام انتقالی در حال شکل‌گیری‌ست که البته مانند تمام واقعیات معاصر، سرعت روزافزونی دارد. در این حرکت انتقالی علاوه بر جای‌گزینی ماشین‌های ساخت دیجیتال با ابزارهای سنتی، خلاقیت سنتی که در گذشته نزد یک عنصر خلاق به مثابه یک هنرمند یا مبدع بود، به اکوسیستم‌های خلاقانه بدل می‌شود. بسترهایی که خلاقیت تنفس اصلی آن‌هاست و ارزش‌افزوده ناشی از خلاقیت را در کل امور جست‌وجو می‌کنند.
در این حرکت انتقالی کلیهٔ روندهای سنتی ساخت و کلیهٔ فرآیندهای معمول خلاقانه در تناسب با ابزارهای دیجیتال به چالش‌های جدی کشیده شده‌اند و جمع بسیاری از متخصصان رشته‌های گوناگون به خصوص طراحان و مهندسان عرصه‌های ساختی را به فکر انتقال به عصر دیگری از خلاقیت و ساخت با عنوان عصر طراحی و ساخت دیجیتال انداخته‌اند؛ عصری که خلاقیت در آن به جای فرم و کارکرد خلاقانه برای پاسخ به نیازهای طبیعی، در کار الگوریتم‌های خلاقانه برای پاسخ به نیازهای مبدعانه خواهد بود و ساخت نیز به جای تلاش در تبحر و دقت، با برخورداری از دقت ماشین‌های ساخت دیجیتال، در پی توسعه روندهای متفاوت و خلاقانه برای رسیدن به ساخت جدید است.
فب‌لب‌ها و لابراتوآرهای مشابه فعال، پای‌گاه‌های اصلی انتقال به عصر خلاقیت، طراحی و ساخت دیجیتال هستند.
درباره‌ی فب‌لب
فب‌لب (FabLab) اختصار عبارت فبریکیشن لابراتوآر (Fabrication Laboratory) است که نوعی آزمایش‌گاه برای بررسی، توسعه و تحقیق در موضوع ساخت دیجیتال به حساب می‌آید. آزمایش‌گاه ساخت دیجیتال یا همان فب‌لب، در اصل مدل آموزشی توسعه‌یافته‌ای از مرکز ساخت دانشگاه ام‌آی‌تی (MIT) است که توسط پروفسور نیل گرشنفیلد (Neil Gershenfeld)، از اساتید Center for Bits & Atoms دانشگاه ام‌آی‌تی و جمعی از هم‌کاران‌ش، طرح‌ریزی شده است. براساس این طرح، توسعه‌ی واحدهایی آموزشی-تحقیقاتی از لابراتوآرهای ساخت دیجیتال در قالب یک شبکه ارتباطی جهانی علاوه بر توسعه و تحقیق در حوزهٔ ساخت دیجیتال و کامپیوتر، می‌تواند زمینه را برای تغییر به منظور پذیرش پارادایمی که در پیش‌روست آماده کند. فب‌لب‌ها مراکزی برای کمک به توسعه‌ی کارآفرینی‌های محلی، استارت‌آپ‌های خلاقانه، ارتباط جامعهٔ جهانی به منظور آموزش، یادگیری، تحقیق و ساخت خلاقانه و دست آخر ورود به شبکه‌ی جهانی ارتباط متخصصان ساخت دیجیتال هستند.
برآوردها نشان می‌دهد که در ۲۰ سال آینده با افزایش روشها و ماشین‌های ساخت دیجیتال، طبیعت ساخت و تولید تغییرات زیادی خواهد داشت. تغییر پارادایم حاصل از رشد ماشین‌ها و روشها، فرصت توسعه و تحقیق در روش‌های ساخت و نیز تعریف متریال‌های جدید را فراهم خواهد آورد. فب‌لب‌ها به عنوان توسعه‌دهنده‌گان و طراحان روش‌های ساخت دیجیتال، پیش‌قراول تغییرات وسیع پیش رو هستند. تکامل ساخت دیجیتال و توسعه‌ی طراحی دیجیتال در آینده به رشد تولید محصولات شخصی‌سازی شده منجر می‌شود. ماهیت و ظرفیت ساخت دیجیتال منجر به تولید مدل اقتصادی و بازار تازه‌ای از خدمات و محصولات می‌شود و لابراتوآرهای ساخت دیجیتال برای کشف عرصه‌های جدید در فرآیند ساخت دیجیتال، تحقیقات مرتبط، نیاز مخاطبان و بازار فعالیت می‌کنند.
اهداف فب‌لب‌ها
توسعه ساخت دیجیتال با تمام اهداف آموزشی، پژوهشی و تحقیقاتی که در آن نهفته است دست آخر به اهداف مشخص اقتصادی و بهره‌وری صورت می‌پذیرد. افزایش آزادی طراحی، استقلال اقتصادی در مقیاس‌های مختلف تولید محصول، ساخت محصولات شخصی‌شده، کاهش زمان تولید، تمرکززدایی از فرآیند تولید، بهینه‌کردن مصرف متریال و نیز حذف و مدیریت تلفات خطرناک، کاهش هزینه‌ی هر واحد تولید، استفاده از بازه‌ی فراوانی از انواع متریال‌ها و حذف محدودیت‌های متریالی و صدالبته کاهش مصرف انرژی از مهم‌ترین کلیدواژه‌هایی‌ست که توسعه ساخت دیجیتال در پی آن است و فب‌لب‌ها سعی می‌کنند جمله فعالیت یا حداقل بخش اصلی فعالیت‌های پژوهشی خود را در پیرامون این کلیدواژه‌ها مدیریت کنند و در کنار پژوهش در انواع پروژه‌های ساختی و خدماتی، مخاطبین و فرهنگ و انتظارات عمومی را به سمت این کلیدواژه‌های مهم هدایت کنند.
فب‌لب‌ها برای آماده‌سازی جامعه در پذیرش این تغییرات وسیع، فعالیت‌های غیرانتفاعی و فرهنگی فراوانی را سامان‌دهی می‌کنند. در واقع فب‌لب‌ها به هیچ عنوان یک مرکز نمونه‌سازی دیجیتال صرف نیستند؛ آن‌ها یک آزمایش‌گاه فعال ساخت دیجیتال هستند که مفهوم خود را از توسعه و پژوهش، کار جمعی و گروهی و تبلیغ و ترویج و آموزش ساخت دیجیتال می‌گیرند و اساساً به همین جهت مورد اعتماد اجرای پروژه‌های خاص و نمونه‌سازی‌های پیچیده نیز قرار می‌گیرند. فب‌لب‌ها در قالب پلتفرمی انسانی، عهده‌دار شکل‌دهی به جامعه‌ای خلاق هستند که نیازهای گوناگون خود را به صورت بومی و برمبنای خلاقیت‌های درون‌زا حل کند.
